اداره کل دامپزشکی استان کرمان

بیماری تب کریمه کنگو یا CCHF چیست؟

یک بیماری ویروسی مشترک بین انسان و دام است که در صورت عدم درمان به موقع تا حدود 30 درصد احتمال مرگ فرد مبتلا می رود و اگر تحت درمان قرار گیرد احتمال مرگ 10 درصد خواهد بود. به هر حال این بیماری در مقایسه با بسیاری از بیماری های عفونی و واگیر دیگر پتانسیل مرگ آوری بالایی دارد. این بیماری واکسن ندارد و لذا افزایش آگاهی مردم پیرامون راه های پیشگیری از اهمیت زیادی برخوردار است.

فراوانی بیماری در کشور ما چگونه است؟

اگرچه تعداد موارد این بیماری در کشور ما به طور متوسط حدود 100 مورد در سال می رسد، ولی باید دانست که منطقه خاورمیانه به ویژه کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکیه و ایران از جمله مناطق و کشورهای پر شیوع  بیماری CCHF به شمار می­آیند.

علایم این بیماری چیست؟

در مرحله اول بیمار، دچار تب، لرز، درد عضلانی، سردرد می شود که ممکن است با علایم دیگری همچون تهوع و استفراغ همراه باشد. این علایم حدود یک هفته طول می کشند و در برخی بیماران شدت علایم از این بیشتر شده و خونریزی های زیرجلدی و خونریزی از منافذ بدن رخ میدهد. آنچه که معمولاً پزشکان را به این بیماری مشکوک می نماید وجود علایم شبه آنفلوآنزا (تب ناگهانی و بدن درد بدون علایم سرماخوردگی) به همراه علایم خونریزی دهنده است.

این بیماری در چه موقع از سال شایع تر است؟

وقوع این بیماری معمولاً در فصول گرم سال بیشتر رخ می دهد که بین اردیبهشت تا آبان ماه بیشترین موارد را شاهد هستیم.

این بیماری از چه راه هایی سرایت می کند؟

این بیماری از سه راه اصلی به انسان انتقال می یابد:

1- همانطور که گفته شد این بیماری بین انسان و دام مشترک است. نشخوارکنندگان اهلی مثل گوسفند، بز و گاو از طریق گزش کنه (سخت گونه) آلوده دچار بیماری می شوند. کنه های آلوده در تمام طول عمرشان آلوده می­مانند و قدرت آلوده کردن دام ها را خواهند داشت و حتی این آلودگی را به نسل بعد خود منتقل می­کنند.

اگرچه مرغ و خروس به این بیماری مقاوم هستند ولی می­توانند کنه آلوده را با خود حمل نمایند. کنه ها روی بدن خرگوش، لاک پشت، جوجه تیغی نیز در مراتع و بیابان ها میتوانند باقی بمانند. بنابراین گزش کنه یکی از راه های انتقال است و لذا توصیه میشود افراد با چکمه های بلند وارد محل زندگی دام ها شوند و علاوه بر آن حتی المقدور محل زیست انسان، از محل زندگی دام ها فاصله داشته باشد،  و همچنین کنه های بدن حیوانات با سموم مجاز و مناسب از بین بروند.

2- راه دوم انتقال از طریق تماس با خون، گوشت و ترشحات دام آلوده است. به طوری که کارکنان کشتارگاه و قصابان در صورت عدم رعایت اصول ایمنی در معرض خطرند. همچنین خانم های خانه دار برای قطعه قطعه کردن گوشت یا جگر تازه از دستکش استفاده نمایند.

3- راه سوم تماس با خون و ترشحات بیماران مبتلاست که از اینرو پرستاران، پزشکان و کارکنان آزمایشگاه در معرض خطر بیشتری هستند.

احتمال انتقال از طریق خوردن گوشت بسیار بعید است، چرا که هم نگهداری گوشت در یخچال و هم طبخ گوشت سبب از بین رفتن ویروس می شوند.

چه کسانی بیشتر از بقیه افراد در معرض خطر ابتلا هستند؟

افرادی که به نوعی با ترشحات دام یا انسان آلوده سروکار دارند یا کسی که در معرض گزش کنه سخت قرار گیرد در معرض خطر ابتلاست. لذا مشاغلی همچون قصابی، دامداری، چوپانی، پزشک، پرستار، کارکنان آزمایشگاه های طبی یا کشتارگاه از مشاغل در معرض خطر محسوب میشوند. خانم های خانه داری که با گوشت تازه بدون دستکش در تماس هستند نیز در معرض خطر ولی با احتمال کمتری هستند.

برای پیشگیری از این بیماری چه توصیه هایی وجود دارد؟

بر اساس راهنمای کشوری پیشگیری از این بیماری که توسط وزارت بهداشت به چاپ رسیده است نکات زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:

* آموزش به مردم در مورد حفاظت در برابر گزش کنه به خصوص کودکان و در هنگام تماس با دام که با دست بدون حفاظ اقدام به جدا کردن کنه و حتی له کردن آن می کنند، بسیار مهم است.

* به علاوه باید به دامداران آموزش داده شود در هنگام تماس با دام از لباس پوشیده و مخصوص با رنگ روشن استفاده کنند و بعد از خروج از محل نگهداری دام ها، لباس های خود را تعویض نمایند.

* حتی استفاده از دورکننده حشرات بر روی پوست مثل (Deet,Autan) یا استفاده از  Permethrin بر روی لباس و کفش توصیه می شود.

* سمپاشی منازل و آغل های روستایی با سموم مورد تایید و مناسب یکی از راه های مهم است.

* هنگام استراحت در مراتع و کوهستان ها به این موضوع دقت نماییم که کنه ها اتفاقاً در این مکان­ها که امکان استراحت گوسفندان نیز وجود دارد یافت می­شوند.

* در صورت کار یا بازی در مناطق آندمیک باید روزانه پوست بدن جهت امکان چسبیدن کنه بررسی شود و کنه های احتمالی به وسیله پنس با دقت جدا گردد. این کنه ها ممکن است خیلی کوچک باشند.

* به مردم باید آموزش داد که ذبح حیوانات را در کشتارگاه انجام دهند و از گوشت مورد تأیید سازمان دامپزشکی استفاده نمایند . به نظر می رسد خطر انتقال بیماری در طی ذبح یا بلافاصله پس از آن بسیار بالا می باشد، لذا توصیه می شود به مدت 24 ساعت لاشه گوسفند پس از ذبح در یخچال نگهداری شده و سپس با پوشیدن دستکش آن را قطعه قطعه کرده و مورد مصرف قرار گیرد .

* در موقع ذبح دام ها باید از وسایل ایمنی شامل کلاه،ماسک، روپوش، پیش بند پلاستیکی، چکمه و دستکش لاستیکی استفاده شود .در صورت ذبح دام روی خون و ترشحات ریخته شده محلول سفیدکننده خانگی بارقت 1 به 100 ریخته شود و پس از 15 دقیقه با آب و صابون شسته شود . در صورتی که خون و ترشحات چسبیده باشند از محلول 1 به 10 استفاده شود .

* معاینه دقیق پوست بیماران در هنگام بستری از نظر احتمال وجود کنه بسیار مهم است . زیرا آنها می توانند پس از جدا شدن از پوست و ماندن در محیط بیمارستان موجب انتقال بیمارستانی ویروس گردند .

* به دلیل بروز همه گیر یهای بیمارستانی، باید ایزولاسیون شدید (Strict Isolation) در موارد مشکوک به CCHFدارای خونریزی به کار رود. رعایت احتیاطات همه جانبه در برخورد با خون، محصولات خونی و بافت بیماران محتمل CCHF در بیمارستانها، مراکز بهداشتی درمانی و آزمایشگا هها از ضروریات لازم جهت حفاظت کارکنان پزشکی و پیراپزشکی است