اداره کل دامپزشکی استان کرمان

استان کرمان پهناورترین استان‌ ایران و مرکز آن کلانشهر کرمان است. استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته و جمعیت آن در سال ۱۳۹۵ و بر اساس آمار مرکز آمار ایران برابر با ۳٬۱۶۴٬۷۱۸ تن بوده‌است. کرمان با دربر گرفتن بیش از ۱۱ درصد از وسعت ایران با حدود ۱۸۳٬۲۸۵ کیلومتر مربع بزرگی دارد و پهناورترین استان ایران می‌باشد این استان از نظر جغرافیایی بین مدارهای 55 دقیقه و 25 درجه تا 32 درجه عرض شمالی و26 دقیقه و53 درجه تا 29 دقیقه و59 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این استان از نظر وسعت دومین استان کشور است از شمال به استان های یزد و خراسان جنوبی،‌از جنوب به استان هرمزگان ،از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به استان فارس محدود می شود .این استان دارای 17 شهرستان، 46 بخش ،143 دهستان و 59 شهر می باشد.

پوشش گیاهی

استان کرمان دارای پوشش گیاهی خاص نواحی کویری است . در این منطقه جنگل قابل توجهی وجود ندارد و رستنی های آن نیز محدود به برخی گونه های بیابانی و کویری است . رستنی های استان کرمان را درختان ارژن و گز و برخی گیاهانی که کاربرد دارویی و صنعتی دارند ، تشکیل می دهند . برخی از گیاهان چون گل گاوزبان و کتیرا نیز در کوه های شمالی استان کرمان می رویند .
در استان کرمان به لحاظ موقعیت طبیعی و شرایط اقلیمی ، گونه های مختلف حیوانات وحشی و اهلی در قسمت های کوهستانی و جلگه ای آن زندگی می کنند . به همین خاطر نیز مناطقی از محدوده استان تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته و از نظر صید و شکار جزو نواحی ممنوعه اعلام شده است . از مناطق حفاظت شده استان که ویژگی هایی در خور توجه دارند می توان به مناطق “خبر” و “ارزوئیه بافت” اشاره کرد . در این نواحی پرندگانی نظیر کبک ، تیهو ، سینه سیاه و انواع قوش و شاهین و کبوتر زندگی می کنند . در نواحی سردسیری و گرمسیری استان نیز حیواناتی مانند پلنگ ، یوزپلنگ ، گرگ ، روباه ، خرس سیاه ، شغال ، کفتار ، خرگوش ، انواع مار ، کل ، بز ، میش و قوچ زندگی می کنند و در دشت ها گورخر وجود دارد .

منطقه کرمان به دلیل پتانسیل بالای معدنی امکانات بالقوه زیادی برای ایجاد صنایع وابسته به محصولات معدنی دارد که بعضی از این معادن از غنی ترین معدن ها در سطح کل کشور می باشد. هم اکنون در این استان بیش از150 معدن شناخته شده است . شناخت منابع معدنی استان جهت استفاده مفید و موثر آنها و ایجاد و توسعه صنایع کوچک و بزرگ وابسته به آن می تواند نقش مهمی در برنامه ریزیهای صنعتی و عمرانی و نیز بهبود وضع اقتصادی استان داشته باشد . این منطقه از لحاظ زمین شناسی و ذخائر معدنی دارای موقعیت ویژه ای است به طوری که قسمت اعظم تشکیلات دوران مختلف زمین شناسی در این محل رخ داده است و به همین جهت است که قسمت اعظم معادن استان مربوط به دورانهای قدیم می باشد و معادن فلزی از قبیل آهن مس سرب و روی دارای سابقه چند هزار ساله برای بهره برداری می باشند . عمده ترین معادن استان شامل معادن مس سرچشمه به ذخیره یک میلیارد تن مس میدوک شهربابک به ذخیره 80 میلیون تن مس ، چهار گنبد به ذخیره 45 میلیون تن و حدود 30 اندیس دیگر که ارزش اکتشافی را داراست همچنین هشت معدن ذغال سنگ با ذخیره ای معادل 200 میلیون تن ، 10 معدن سرب و روی و معادن سنگ آهن گل گهر سیرجان به ذخیره ای بیش از یک میلیارد تن و جلال آباد زرند با ذخیره ای معادل 150 میلیون تن کرومیت بافت و اسفندقه و فاریاب جیرفت با ذخائری معادل یک میلیون تن همچنین ذخائر غیر فلزی سولفات و سود راین باربیت رفسنجان دولومیت سیرجانو سیلیس شهربابک و رفسنجان می باشد . علاوه بر آن معادن سنگ تزئینی استان کرمان به لحاظ میزان ذخیره انبوه و تنوع و کیفیت مرغوب دارای جایگاه ویژه ای است که در خور توجه می باشد . سابقه درخشان تجارت و وجود کارخانجات بافندگی ابریشم و پنبه و پشم ، در قرون اولیه در شهر و واقع شدن بر سر راه هندوستان ، ضرورت پیدایش مکانهای مناسبی برای عرضه کالاهای داخلی و وارداتی را ایجاد کرده است . از منابع اقتصادی مهم دیگر استان تولید پسته که بیشترین صادرات پسته ایران از این منطقه است .

شهرستان های استان عبارتند از:

23 شهرستان استان به ترتیب حروف الفبا عبارتند از : ارزوئیه ، انار ، بافت ، بردسیر ، بم ، جیرفت ، رابر ، راور ، رفسنجان ، رودبار ، ریگان ، زرند ، سیرجان ، شهربابک ، عنبرآباد ، فاریاب ، فهرج ، قلعه گنج ، کرمان ، کوهبنان ، کهنوج ، منوجان ، نرماشیر

ارگ بم:

بزرگترین مجموعه شهری خشتی جهان است که در حدود 2200 سال قدمت دارد . این بنا در شمال شرقی بم بر فراز تپه‌‌ آذرین قرار گرفته است و از چهار قسمت 38 برج دیده‌بانی ، یک خندق و بارویی عظیم تشکل شده است . مساحت ارگ در حدود 20 هکتار است . دور تا دور ارگ ، خندقی عمیق بوده که طی قرنها این مجموعه را از یورش‌ها حفظ کرده است . مصالح اصلی بنا ، خشت خام و گل‌رس است . بندرت سنگ ، آجر و تنه خرما نیز در بنای ارگ به کار رفته است . از مکان‌های شناخته شده ارگ بم یک راهروی اصلی است که در گذشته بازار بوده علاوه بر این در مجموعه ارگ بم آثاری از بقای آتشکده دوره ساسانی ، زورخانه ، حمام عمومی ، اصطبل ، سرباز خانه ، زندان وعمارت چهار فصل نیز باقی مانده است . خانه‌های عمومی متصل به هم ساخته شده و به یکدیگر راه دارند . در بعضی از خانه‌ها آثاری از حمام‌های خصوصی دیده می‌شود . اصطبل‌ها در مکانی جدا از خانه‌ها قرار داشته‌اند . تعدادی از خانه‌های ارگ دو طبقه ساخته شده‌اند که این امر نشانگر روند ازدیاد جمعیت در یکی از دوره‌های گذشته است . زورخانه ارگ به شیوه سیر ورزشگاههای سنتی از چهار ایوان ، یک گنبد و گود تشکیل شده است . در دوره اسلامی ، در ارگ بم دو مسجد با نام مسجد جامع و مسجد حضرت محمد (ص) و یک حسینیه شامل یک صحن ، یک ایوان دو طبقه و چند اتاق ساخته شده است . سه منبر خشتی نیز در حسینیه وجود دارد . قسمت حاکم نشین ارگ شامل عمارت چهار فصل و خانه حاکم است . عمارت چهار فصل سه طبقه و قصر حکومت بوده و کلیه اوامر و احکام حکومتی در این عمارت صادر می‌شده است . در کنار عمارت چهار فصل یک حمام اختصاصی و یک چاه آب دیده می‌شود . آب آشامیدنی ساکنان ارگ از چاه‌هایی در حیاط خانه‌هایشان تأمین می‌شد .

باغ موزه هرندی:

مجموعه باغ موزه هرندی و بنای موجود در آن مربوط به اواخر دوره قاجار است . این مجموعه توسط مرحوم “عدل السلطان” بنا گردید و در سال 1313 شمسی به مرحوم “ابوالقاسم هرندی” فروخته شد . یکی از نکات موردتوجه تاریخی ،‌ توقف “رضاخان” در مسیر آخرین سفر تبعیدیش در این منزل می باشد و به همین مناسبت قسمتی از باغ توسط مالک به وزارت فرهنگ و هنر وقت اهدا گردید و در نهایت سایر بخشهای آن خریداری گردید . در حال حاضر در طبقه همکف این ساختمان ، موزه سازهای سنتی استاد مسعود و در طبقه فوقانی آن موزه باستان شناسی قرار دارد .

موزه دفاع مقدس:

این موزه یکی از نتایج ماندگار و پدیده های منحصر به فرد کنگره بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهید استان کرمان و سیستان و بلوچستان است که به همت و تدبیر فرمانده وقت لشکر41 ثارالله سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی به مدت 11 ماه در کرمان و با هدف انتقال فرهنگ ایثار ، جهاد ، شهادت و همچنین اثبات حقانیت ملت مسلمان ایران در جنگ هشت ساله عراق و ایران بنا شده است . این موزه را آقای مهندس خان محمدی از استادان دانشگاه علم و صنعت تهران طراحی کردند و در زمینی به مساحت 23 هزار متر مربع و با زیر بنای 2550متر مربع با صرف هزینه ای بالغ بر 11میلیارد ریال ساخته شد و در هفتم خرداد ماه 1377 درسالروز فتح خرمشهر روز مقاومت ملی با حضور حضرت آیت الله رفسنجانی افتتاح شد . ساخت این موزه در مرکز شهر و جنب مصلای بزرگ کرمان موقعیت مناسبی به این مرکز فرهنگی بخشیده است .

موزه سکه:

ضرابخانه از بناهای مجموعه گنجعلیخان بوده و در ضلع شمالی مطدان قرار گرفته است . این بنا بین سالهای 1007 الی 1035 به دستور گنجعلیخان حاکم کرمان ساخته شده است . در زمان تعمیرات بنا تعدادی سکه مسی و قطعات فلزی متعلق به ضرب سکه بدست آمده که تأییدی بر کاربرد بنا برای ضرابخانه می باشد . این بنا از سال 1370 همزمان با برگزاری بزرگداشت خواجوی کرمانی به عنوان موزه سکه مورد بهره برداری قرار گرفت . سکه های ادوار مختلف تاریخ از جمله اشکانیان ، ساسانیان ، عرب ساسانی ، اموی ، عباسی ، گورکانی ، تیموری ، آل مظفر ، آل مکرم ، آق قویونلو ، قراقویونلو ، ایلخانی ، صفوی ، افشار ، افاغنه ، زندیه ، قاجار ، پهلوی و همچنین اسکناس هایی از قاجار و پهلوی در آن به معرض نمایش گذاشته شده است .

موزه شاه نعمت الله ولی:

در بنای آستانه شاه نعمت الله ولی موزه ای است که در آن اشیای نسبتاً نفیسی وجود دارد . در این موزه بیش از هر چیز چندین جلد نسخه قرآن خطی جلب نظر می کند که هم از نظر قدمت تاریخی و هم از حیث خط و زیبایی و تجلید و تصحیف ممتازند . از جمله این قرآنها ، دو صفحه از قرآنی باقی مانده که به خط کوفی است و سبک نگارش آن ، تاریخ کتاب را مطمئناً از 800 سال پیشتر می برد . متأسفانه این کتاب در سال 1312 به آب سیل شسته شد و فقط چند صفحه از آن باقی است . موزه آستانه علاوه بر دوره های قرآن ، اشیای عتیقه نیز دارد که هر کدام در نوع خود شایان توجه است .

موزه هنرهای معاصرصنعتی:

موزه هنرهای معاصر کرمان نمونه مناسبی است از بذر فرهنگ که به قصد بارور شدن و پروراندن افشانده شده که بروید و برویاند . تاریخچه این موزه به زمان بزرگمردی بازمی گردد که هم اکنون آرامگاهش در داخل کتابخانه این مجموعه فرهنگی می باشد . بنیانگذار این مجموعه مرحوم حاج علی اکبر صنعتی زاده است که در سال 1318 هـ. ش پرورشگاهی را جهت نگهداری کودکان یتیم بنیان نهاد . زمین این پرورشگاه درسال 1313 ه . ش از ورثه امیر احتشام با وجوه دریافتی از صندوق استانداری خریداری شد .

موزه ضرابخانه:

در ضلع شمالی میدان گنجعلی خان ، داخل بازار مسگری شمالی و روبروی حمام گنجعلی خان با گچبری زیبایی تزیین شده است . مدتی قبل نمایشگاهی از مجموعه ای از ظروف ، لباسهای محلی و جنگی و سلاحهای قدیمی ، ابزار کشاورزی و ماکت هایی از مساکن روستایی و شهری و توپولوژی منازل کرمان برپا شده بود . در گذشته در این ضرابخانه مسکوکات طلا و نقره دولتی را ضرب می کردند و در آن تعداد زیادی از سکه های ضرب شده پیدا شده است . نمای داخلی موزه به شکل هشت ضلعی و مشتمل بر یک طاق چهار ایوان و چهار غرفه در چهار گوشه موزه است . به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور طی برنامه پنج ساله قرار است که این موزه به موزه سکه تبدیل شود .

موزه زرتشتیان:

این موزه در محل آتشکده واقع شده که در جشن تیرگان سال 3743 یزدگردی (10/4/1384) به طور رسمی توسط رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت افتتاح شد .

موزه شهید باهنر:

موزه شهید باهنر کرمان از آثار ماندگار و ارزشمند کنگره بزرگداشت شهید دکتر محمد جواد باهنر است که در بیستمین سالگرد شهادت آن شهید بنا شد و در تاریخ هفتم شهریور ماه 1380 افتتاح گردید .

موزه جبلیه:

این گنبد هشت ضلعی است و مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است که در سال 1376 ه.ش ثبت اثار ملی شد . چندی پس از آن مرمت شده و در سال 1383 به موزه جبلیه ( کتیبه های تاریخی ) تبدیل گردید . این موزه در خیابان شهدا واقع است.

حمام گنجعلی خان:

ورودی حمام در بازار جنوبی واقع شده است . این حمام مجموعه ای از تلفیق هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی مناسب است . معمار حمام و مجموعه استاد محمد معمار یزدی است . معماری که بحق اوضاع اقلیمی و اقتصادی فرهنگی زمان و محیط خود را می شناخته و در خلق آثار فوق از هنر مندانی چون علیرضا عباسی یاوری جسته است . حمام گنجعلیخان اثری بدیع با کاشیکاری ها ، نقاشی ها ، گچبری ها ، مقرنس کاری ها و کاربندی های زیبا با به کار گرفتن سنگها و تزئینات سنگی بسیار ظریف با مساحتی حدود 1000 متر مربع است.

حمام یا چایخانه سنتی وکیل:

اولین بخش از مجموعه وکیل ، بنای حمام قدیمی یا چایخانه امروزی وکیل است که در سال 1280 به شکل باشکوه با تأثیرپذیری از سبک معماری عصر زندیه- قاجاریه احداث شده است .

حمام ابراهیم خان:

این حمام نیز یکی از حمام های جالب توجه قدیمی و سنتی کرمان است که در وسط بازار ابراهیم خان واقع شده است .

حمام باغ شاهزاده:

حمام باغ شاهزاده در شش کیلومتری شهر ماهان واقع شده.

حمام بهادر لاله زار:

حمام تاریخی بهادر لاله زار که در بردسیر واقع شده ، از دوران قاجاریه به یادگار مانده است.

آرامگاه شاه نعمت الله ولی:

آرامگاه و خانقاه شاه نعمت الله ولی (بقعه ماهان) در جنوب شرقی شهر کرمان و در شهرک زیبا و آباد ماهان واقع شده است . شاه نعمت الله ولی ، عارف و مؤسس سلسله نعمت اللهیه(834-730 ه.ق) است .

مقبره خواجه اتابک:

این مقبره که در محله جنوب شرقی نزدیک بازار قرار دارد ، از بناهای ارزنده دوره سلجوقی در قرن ششم هجری است .

بقعه پیر برحق(جارسوز):

این بقعه یادگاری از قرن هفتم هجری در بردسیر کرمان است . بقعه پیر برحق به شماره 491 جزو بناهای تاربخی ایران به ثبت رسیده است .

مقبره میر حیدر(گور خان):

این مقبره یادگاری از دوره صفویه که در باغ بسیار زیبا و محصور از درختان مختلف ، در اسفندقه جیرفت قرار دارد .

آرامگاه آخوند:

این مقبره بنای آجری گنبد داری است به شکل کثیرالاضلاع که نمای خارجی آن دارای طاقنماهای مضاعف و نه دهنه ایوان است . این اثر به شماره 528 به ثبت تاریخی رسیده است .

آرامگاه شاهزاده حسین جوپار:

شهزاده جوپار یکی از بقاع متبرکه بخش جوپار از توابع کرمان است . بنای این زیارتگاه به دوره صفویه مربوط است . این بنا به شماره 529 به ثبت آثار تاریخی ایران درآمده است .

آرامگاه امیر حیدر:

این بنا در دولت آباد اسفندقه از توابع جیرفت واقع شده و متعلق به دوره صفوی است . این بنا تحت شماره 532 به ثبت تاریخی رسیده است .

آرامگاه شاه فیروز:

این بنا در فاصله پنج کیلومتری جنوب شرقی قلعه سیرجان در نزدیکی روستای وحدت آباد بر فراز صخره ای از سنگ سبز تیره به ارتفاع 30 متر واقع شده و در محل به نام شاه فیروز معروف است . مردم محلی بنای شاه فیروز را آرامگاه ابوکالیجار بن عضدوالدوله و یا فرزند او می دانند که بر اثر خوردن گوشت شکار در شکارگاه در گذشته و بر فراز این صخره دفن شده است . با توجه به شیوه معماری به نظر می رسد که این بنا متعلق به دوره ایلخانی- قرن هشتم و نهم هجری باشد .

آرامگاه میر زبیر:

این بنا در شرق روستای شریف آباد از توابع دهستان سعادت آباد سیرجان در کنار قبرستان روستا قرار دارد .

بقعه پیر بابا مسافر:

این بنا در 60 کیلومتری شرق کرمان در شهداد واقع شده و امروز به نام های خانقاه آقوس ، آقوس کلیسا یا پیر مسافر خوانده می شود . این بنا به شماره 331 به ثبت تاریخی رسیده است .

مقبره مشتاقیه:

در شرق مسجد جامع و مزار یکی از پیشوایان صوفیه مرسوم به مشتاق علیشاه است که از دوره قاجار به یادگار مانده است . این محوطه ابتدا مزار میرزاحسین‌خان جد اعلای سادات معروف به میرحسینی کرمانی بوده است . پس از قتل مشتاق در قرن سیزدهم سال ‪ ۱۲۰۶ه.ق نعش او را در مقبره میرزا حسین خان دفن کردند که اینک معروف به مشتاقیه است. این بنا به “سه گنبد” نیز شهرت دارد . این گنبدها بر روی سه مقبره به نام مشتاق علیشاه ، شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه بنا شده‌اند .

امامزاده حسین جوپار:

این بنا که آرامگاه یکی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می‌باشد مشتمل بر حیاط ، حرم ، گنبد و رواق است در دوره صفویه بنا گردیده است . روستای میمند در 36 کیلومتری شمال شرقی شهر بابک قرار گرفته است و زمان بنای آن در دوره‌های قبل از اسلام می‌رسد . این بناحدود 350 اثر معماری صخره‌‌ی دارد که در دل کوه کنده شده و عمق برخی از آنها به 25 متر میرسد.

کاروانسرای گنجعلی خان :

کاروانسرای گنجعلی خان در دوره صفویه بنا شده .کاروانسرای گنجعلی خان از جمله کاروانسراهای شاه عباسی است که در عهد شاه عباس صفوی به دستور حاکم وقت آن زمان گنجعلی خان در مجموعه ای به همین نام ساخته شده و در مجاورت کاروانسرای وکیل قرار گرفته است .

کاروانسرای قطب آباد :

کاروانسرای قطب آباد از مجموعه کاروانسراهای درون شهری به حساب می آید که در مرکز شهر رفسنجان واقع شده و در حدود 300 الی400 سال قبل در دوره صفوی ساخته شده است . این کاروانسرا در کنار بازار بزرگ قطب آباد قرار داشته است .

کاروانسرای کبوتر خان :

کاروانسرای صفوی کبوتر خان که در 30 کیلو متری جنوب شرقی شهر رفسنجان ، در مسیر جاده کرمان و در روستایی به نام کبوتر خان واقع شده است ، از جایگاه ویژه ای در بین آثار تاریخی این منطقه برخوردار است . قدمت این کاروانسرا به دوران صفویه می رسد . لازم به ذکر است که در این دوره جهت سرویس دهی به جاده اصفهان تا کرمان از یزد تا کرمان به مسافت تقریبی هر 30 کیلو متر یک کاروانسرا احداث گردیده است.

کاروانسرای چهار سوق :

کاروانسرای چهار سوق در انتهای بازار سراجی قبل از چهارسوق گنجعلی خان واقع شده است . این کاروانسرا دو در ورودی دارد که یکی به بازار سراجی و دیگری به بازار قلعه باز می شود .

کاروانسرای وکیل :

کاروانسرای وکیل از مجموعه کاروانسراهای درون شهری است که در مجموعه وکیل جنب کاوانسرای گنجعلی خان قرار گرفته است . بنای این کاوانسرا به فرمان محمد اسماعیل خان وکیل الملک والی کرمان شروع شد و در زمان مرتضی قلی خان در سال 1287 ه.ق به اتمام رسید . این کاروانسرا در سمت چپ بازار وکیل از بزرگترین کاروانسراهای شهر کرمان و یکی از کاروانسراهای بزرگ ایران به شمار می‌آید .

کاروانسرای میرزا علینقی :

داخل بازار وکیل ، کاروانسرای کوچکی به نام میرزا علینقی نیز وجود دارد .

کاروانسرای هندوها :

این کاروانسرا به دست مرحوم حاج سید جواد امام جمعه حدود سال های 1150 ه.ش ساخته شده و دو طبقه دارد . وجه تسمیه آن از هندی اخذ شده است .

کاروانسرای میرزا حسن :

یکی از کاروانسراهای طولی کرمان ، کاروانسرای دو طبقه میرزا حسن است که دارای 55 باب حجره است .

آب انبار مقبره شاه نعمت الله ولی :

آب انبار مقبره شاه نعمت الله ولی در شهر ماهان واقع شده است . این بنا در محل مقبره شاه نعمت الله ولی (یکی از عرفای قرن هشتم) ساخته شده است . این آب انبار مربوط به قرن هشتم هجری قمری است که در حال حاضر بلا استفاده مانده است و از آن استفاده ای نمی شود .

آب انبار علیمردان خان :

این آب انبار در مجموعه گنجعلی کرمان واقع شده است . آب انبار تاریخی علیمردان ( پسر گنجعلی خان) که در داخل بازار مسگری واقع شده ، دارای ویژگی های معماری جالبی است که توجه بینندگان را به خود جلب می کند .

آب انبارمجموعه گنجعلیخان :

مجموعه گنجعلیخان در شهرکرمان قرار دارد . این مجموعه در دوره صفویه به دستور گنجعلیخان و توسط یک معمار به نام سلطان محمد معمار یزدی ساخته شده است . مجموعه گنجعلیخان شامل قسمتهای مختلف مانند میدان ، کاروانسرا ، مسجد ، ضرابخانه ، آب انبار و حمام می باشد .

خانه والی میرحسینی :

در خیابان 17شهریور شهر راین و در بخش میانی کوچه خان ها ، خانه زیبای دیگری متعلق به یکی دیگر از بزرگان این شهر قرار دارد به نام خانه والی که بخشی از آن متعلق به دوره زندیه و بخش دیگر آن متعلق به دوره پهلوی است . طرح این خانه به صورت “خانه باغ” یا گودال باغچه ای در مقابل عمارت اصلی است . ساختمان به صورت یک کله ای است و اتاق ها در دو لایه نسبت به فضای آزاد باغ قرار گرفته اند . بخش اصلی فضاهای بسته تالاری است دو ستونه مه در پس آن سه دری جای گرفته و برای وارد شدن به آنها بایستی از دو راهروی هشتی دار طرفین که با پله از سطح زمین باغ ارتفاع گرفته اند، عبور کرد . در هر یک از اتاقهای این خانه بخاریهای زیبای گچی تعبیه شده است . این بخش از خانه دارای قسمت‌های دیگری همچون آشپزخانه ، انبارها و اصطبل است . بخش جدید خانه عمود بر محور عمارت قدیم است که شامل چند فضا در پس دو تالار است . این بنا تحت مالکیت خصوصی است و مدارک آن پس از طرح در جلسه شورای ثبت منطقه ای جهت ثبت نهایی و طی مراحل قانونی به سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال شده است.

خانه بهادرالملک بردسیر :

خانه بهادرالملک بردسیر یکی از بناهای تاریخی شهر بردسیر در استان کرمان ایران است . این خانه در بر غربی خیابان شریعتی بردسیر واقع است . این بنا توسط عبدالمظفرخان سرتیپ مشهور به بهادرالملک که در بردسیر به لقب «ابدال» معروف بود ، به روزگار قاجار ساخته شد . این بنا همچون اکثر ابنیه دوره قاجاریه این بخش از کشور ، با پلان حیاط مرکزی و فضاهای اطراف ساخته شده است بدین نحو که در جبهه شمالی حیاط ، سه دری و در جبهه جنوبی ، تالار وسیعی وجود دارد که سایر فضاهای جبهه های شرقی و غربی که شامل انبارها ، اتاقهای خدمه و مطبخ می باشد ، در خدمت فضای اصلی خانه بوده است . از جمله بخش‌های جالب این بنا علاوه بر تالار بزرگ آن ، انبارهای طبقه فوقانی جهت ذخیره مواد غذایی و برج خشتی این خانه است که بخش تحتانی آن به صورت محل گذر عموم است.

بازار میدان ارگ (توحید) :

این بخش از بازار از غرب ترین قسمت های بازار کرمان است . فضایی مستطیل شکل و حدود 140 باب مغازه فعال تجاری دارد . اکثریت مغازه های بازار میدان ارگ لباس فروشی هستند و نمای اطراف میدان، بیش از یک قرن قدمت دارد . در ضلع شرقی بازار میدان ارگ ، سر در ورودی بازار اصلی واقع شده است .

بازار اصلی کرمان :

این بازار بزرگ از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می شود و از غرب به شرق بازارهای آن شامل بازار ارگ ، بازار وکیل ، بازار عطاری ، بازار قدمگاه و بازار مظفری است .

بازار ارگ :

این بازار از میدان ارگ شروع و تا چهارسوق گنجعلی خان ادامه می یابد . این بازار به دو بخش فرعی به نام بازار نقار خانه و بازار سراجی تقسیم می شود . گویا در گذشته در طبقه بالای بازار نقارخانه نقاره مینواختند.

بازار گنجعلیخان :

این بازار در حدفاصل چهارسوق و بازار اختیاری و ضلع شمالی میدان گنجعلی خان واقع شده است . بازار گنجعلی خان یادگار دوره صفویه است .

بازار اختیاری :

چهارمین قسمت بازار کرمان به بازار اختیاری معروف است و از انتهای جنوبی بازار گنجعلی خان شروع می شود تا اول بازار وکیل امتداد می یابد .

بازار سردار :

این بازار در واقع مرکب از چهار بازارچه متقاطع است که با سه راسته اصلی به بازار اختیاری متصل می شود . کاروانسرای سردار نیز در انتهای یکی از این بازارچه ها قرار دارد.

بازار مظفری :

بازار مظفری از انتهای بازار وکیل شروع می شود تا خیابان میرزا رضای کرمانی محل قدیم دروازه مسجد قرار دارد . این بازار قدیمی جزئی از مجموعه امیر محمد مظفر می باشد.

بازار عطاری :

ابتدای این بازار از سر در ورودی بازار وکیل در سمت چپ آغاز و تا رو به روی در ورودی مسجد جامع واقع در بازار قدمگاه ادامه می یابد و تقریباً 19 باب مغازه عطاری دارد .

بازار قدمگاه (راجی کرمانی) :

قدمگاه بخشی از بازار کرمان است که عمود بر بازار مظفری است و تا خیابان شریعتی ادامه دارد .

بازار قلعه (محمود) :

بازار قلعه محمود که اولین بخش از بازار شمالی – جنوبی کرمان است در جنوبی ترین بخش آن واقع شده است . نقطه شروع آن زاویه راست تقاطع خیابان پیروزی به خیابان مطهری یعنی محل ساابق دروازه ریگ آباد است که به خیابان امام خمینی ، روبروی بازار میدان قلعه ختم می شود .

بازار میدان قلعه:

این بازار از خیابان امام خمینی شروع شده و به چهارسوق گنج علیخان ختم می شود و در آن حرفه های لحاف دوزی ، پشته دوزی ، قالی فروشی ، خوارو بارفروشی و عطاری به چشم می خورد .

بازار کلاه مالی :

این بازار در حد فاصل بازار مسگری شمالی و بازار کفاش ها واقع شده ، فقط 13 باب مغازه دارد .

بازار زرگری (قیصریه ابراهیم خان) :

بازار زرگرها به صورت یک راسته متقاطع عمود بر بازار کلاه مالی و به موازات بازار کفاش ها واقع شده و جزو مجموعه ابراهیم خان می باشد . این بازار 47 باب مغازه را در خود جای داده است.

بازار کفاش ها :

بازار کفاش ها از انتهای بازار کلاه مالی شروع و به موازات بازار زرگری تا اول بازار حاج آقا علی ادامه می یابد و جهت آن شمالی- جنوبی است .

بازار حاج آقا علی (رفسنجانی) :

این بازار از انتهای بازار کفاش ها آغاز شده و به خیابان شریعتی روبروی بازار عزیز خاتمه می یابد.

بازار عزیز :

آخرین بخش از بازارهای کرمان که در شمالی ترین قسمت مجموعه بازار قرار دارد ، بازار عزیز است و جمعاً 70 باب مغازه فعال را در خود جای داده است .

تیمچه کوزه گرها :

تیمچه کوزه گرها که بزرگتر از تیمچه عطارهاست و در جوار آن قرار گرفته است . این بازار دو طبقه دارد

مسجد ملک (امام) :

این مسجد در خیابان امام خمینی(ره) شهر قرار دارد و از بناهای دوران سلجوقی است . مسجد امام از نوع مساجد چهار ایوانی و یکی از بزرگترین مسجدهای کرمان به شمار می‌رود . سابقه تاریخی این بنا به قرن پنجم هجری عصر سلجوقی می‌رسد و ساخت آن را به ملک توران شاه منصوب داشته‌اند . معروفترین شبستان آن شبستان امام حسن است و در قسمت غربی آن ایوان بزرگی با روکش کاشی خوش رنگ معقلی برجای مانده است.

مسجد پامنار :

مسجد پامنار در خیابان فتحعلی شاه قرار دارد و از آثار دوره حکومت آل مظفر است . این بنا در سال ‪ ۷۹۳ه.ق به فرمان عمادالدین سلطان محمود برادر شاه شجاع از خاندان آل‌مظفر ساخته شده و شامل سردر ورودی ومناره وصحن کوچکی است . نمای سردر این مسجد با کاشیکاری مقرنس کار زیبایی تزئین یافته است

مسجد جامع :

یکی از زیباترین مساجد ایران است که دارای سر در رفیع ، صحن ، ایوان و شبستان می‌باشد . این مسجد در دوران حکومت امیر مبارز الدین محمد مظفر سرسلسله آل مظفر بنا گردیده و تاریخ آن به موجب کتیبه‌ سردر شرقی 750 ه. ق می‌باشد . ارزشمندترین قسمت بنا ، کاشیکاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد است.

مسجد جامع مظفری کرمان :

در کنار میدان شهدا و جنب خیابان شریعتی واقع است و یکی از زیباترین مساجد ایران به شمار می‌رود . بر اساس کتیبه سردر اصلی ، روز چهارشنبه هفتم شوال سال ‪ ۷۰۵ه.ق به دستور امیر مبارزالدین محمد مظفر(سرسلسله آل مظفر) و استاد حاج محمد یزدی ساخت آن آغاز شد و در اواخر سال ‪ ۷۵۵ه.ق به پایان رسیده است .

مسجد وکیل کرمان :

این بنا ، در بازار وکیل کرمان واقع گردیده و بخشی از مجموعه ساختمانی وکیل – مشتمل بر ارگ ، بازار ، حمام ، کاروانسرا و مسجد – است که در سال 1187 ه .ق توسط وکیل الملک بنا گردیده و در دوره قاجار و دوره اخیر بازسازی ، تعمیر و تزیین شده است .

مسجد وکیل بم :

این بنا در کنار قیصریه زردشتیان و در جوار حمامی به همین نام در شهرستان بم واقع گردیده و در زمان حکومت محمد اسماعیل خان وکیل الملک بر کرمان ( 1277-1248 ه . ق ) ساخته شده است . بنای مسجد دارای صحن ، ایوان و شبستان های ستوندار است .

مسجد سید سیرجان :

این بنا در کوچه انصاری در جوار حمامی به همین نام در شهرستان بم واقع گردیده و احتمالاً در زمان حاجی سید علی خان که در سال اول حکومت محمد اسماعیل خان وکیل الملک ، ریاست شهر بم و نرماشیر را به عهده داشته و در سنه 1263 ه . ق فوت کرده ، ساخته شده است .

مسجد سلجوقی خبیص :

این بنا در قسمت جنوبی شهرستان شهداد کنونی و میانه ویرانه های شهر خبیص قدیم در شرق کرمان واقع گردیده و از آثار دوره سلجوقی است . این مسجد به صورت ویرانه درآمده و تنها دیوارها و بخش هایی از پوشش طاق و گنبد آن و و همچنین آثاری از محراب گچی شبستان به جای مانده است ( سال 1350 ) بنای مسجد به طول و عرض 26/25*14/5 متر مشتمل بر شبستان ، صحن و حیاط خلوت ، تماماً از خشت ساخته شده است .

مسجد قلعه سنگ سیرجان :

بقایای این مسجد در 12 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سیرجان ، مجاور صخره ای سنگی و بقایای قلعه ای قدیمی واقع گردیده و بر اساس کتیبه موجود ، از آثار دوره مظفری – 789 ه . ق – است . این کتیبه بر بدنه منبری سنگی در فاصله 5 متری شمال قلعه سنگ ، درون محوطه مسجدی به طول و عرض 10* 15 متر واقع شده است .

مسجد اهل سنت ارگ بم :

این بنا که امروزه مسجد امام زمان خوانده می شود ، در کوچه 15 خیابان شهید چمران واقع گردیده و احتمالاً اساس شبستان بزرگ آن مربوط به دوره سلجوقی است که در دوره های بعد بازسازی شده و الحاقاتی بدان صورت گرفته است .

مسجد چهل ستون :

این بنا در خیابان شریعتی واقع گردیده و بخشی از مجموعه ساختمانی حاج علی آقا مشتمل بر آب انبار ، کاروانسرا ، بازار و مسجد است که در سال 1328 ه . ق توسط حاج علی آقا مشهور به زعیم الله ساخته شده است . بنای مسجد مشتمل بر سر در ، مناره ، رواق ، صحن و شبستان است .

مسجد خواجه خضر کرمان :

این بنا در محله خواجه خضر کرمان واقع گردیده و ظاهراً بنای اولیه آن به روزگار فرمانروایی قراختاییان در اوایل قرن هفتم ه . ق ساخته شده بوده که در زلزله تیرماه 1361 شمسی ویران و بنای جدیدی جایگزین آن شده است .

مسجد جامع مروست شهر بابک :

این بنا در آبادی مروست – از توابع شهر بابک استان یزد – واقع گردیده و بنای آن ظاهراً از دوره صفوی است که بر طبق کتیبه سر در ورودی ، در سال 1163 ه . ق توسط مهدی بن جعفر تعمیر شده و محراب گچی و پوشش مقرنس مسجد نیز مربوط به همین زمان است

مدرسه گنجعلی خان :

این بنا در ضلع شرقی میدان گنجعلی خان واقع شده و روزگاری مدرسه ای پر رونق بوده که بعدها به کاروانسرا تبدیل گردیده است . بر کاشی های کتیبه سر در آن تاریخ 1007 ه. ق مطابق با 1598 میلادی نقش بسته و معمار آن محمد سلطانی یزدی بوده است .

مدرسه شفیعیه :

این مدرسه در سمت راست بازار اختیاری واقع شده و به همت میرزا محمد شفیع از نوادگان گنجعلی خان احداث شده است .

مدرسه ابراهیم خان :

مدرسه ابراهیم خان نیز یکی دیگر از مدارس تاریخی استان کرمان است که به فرقه شیخیه تعلق دارد .

مدرسه حیاتی :

مدرسه تاریخی حیاتی سومین مدرسه داخل بازار است .

تپه کنار صندل :

در طول 400 کیلو متر رودخانه هلیل تاکنون بیش از 100 منطقه باستانی شناسایی شده است . محوطه های تاریخی جیرفت که در طول هزاره های سوم پیش از میلاد آثار ارزشمندی را در خود جای داده است ، جزو غنی ترین محوطه های تاریخی جهان محسوب می شوند . یکی از بقایای این تمدن عظیم تپه کنارصندل است که در 30 کیلومتری جیرفت قرار دارد . سازه های خشتی آن که به عنوان مرکز مذهبی استفاده می شده است و در بالای آن معبدی قرار دارد یکی از عظیم ترین زیگوراتهایی یافت شده در دنیا بیش از چهار میلیون خشت است . این تپه قسمتی از شهری بوده که یک طرف آن وسعت دو کیلومتر داشته است . در دومین فصل کاوشها که در سال گذشته انجام شد باستان شناسان موفق شدند آثار خطی مربوط به 3000 سال پیش ، یعنی همزمان با اختراع خط در بین النهرین و سامرا در عراق است . در لوح گلی که در عراق کشف شده به عظمت این تمدن اشاره شده است . حفاریهای اخیر جیرفت ابعاد تازه ای از تمدن هزاره های قبل از میلاد را در جیرفت نمایان ساخت . کنار صندل در نزدیکی حسین آباد قرار دارد . امروزه تپه شمالی و جنوبی کنار صندل از تپه های باستانی مورد توجه هستند که هیأت های کاوش در آنها به حفاری مشغولند تا راز دیرینه این سرزمین را کشف کنند . در اطراف این دو تپه ، از دیگر محوطه های باستانی ، می توان به قلعه کوچک و گورستان محطوط آباد نیز اشاره کرد .

این تپه بازمانده تمدنی کهن است که به اعتقاد برخی باستان شناسان تاریخی آن به هزاره ی پنجم قبل از میلاد مسیح می رسد .تپه یاد شده در دشت صوغان 30 کیلومتری شمال شرقی دولت آباد از توابع بافت قرار گرفته است و تامرز استان 220کیلومتر فاصله دارد .
ارتفاع تپه 20متر و قطردایره ی پایین آنن 187متر است . نتیجه ی تحقیقات نشان می دهد که این محل درزمان ایلامیان شهر بزرگی بوده و تپه یاد شده سربازخانه و قلعه نظامی شهر راتشکیل میداده است .حفاری های انجام شده به وسیله کارلوفسکی باستان شناس امریکایی درسال 1343و کشف اشیاء جدید منجمله مجسمه ای که در موزه ایران باستان نگهداری می شود , حقایق تازه ای رانشان داد .لازم به یادآوری است که تمدن هلیل در طول 400 کیلومتریمسیرخود گسترده بوده و از تپه یحیی یعنی شروع هلیل آغاز و تا جازموریان یعنی پایان آن ادامه داشته است .تپه یحیی صوغان بعلت داشتن 7000 سال سکونت مستمر انسان از دوران نوسنگی تا چند قرن پس از میلاد اهمیت خاصی داشته و زنجیر ارتباط فرهنگی جنوب شرق ایران بوده و دره سند را با مصر پیوند می دهد.بین هفت تا هشت هزار سال پیش مراکز روستا نشین در چند نقطه ایران، در منطقه تمدن جیرفت، تپه سیلک کاشان، شهر سوخته سیستان، تپه حصار دامغان، منطقه اوراتو آذربایجان، تپه گیان نهاوند، تپه یحیی صوغان و اطراف مرودشت وجود داشته است.اندک شهرها ی باستانی شامل شوش، تپه ملیان موهنجو دارو تنها از لحاظ قدمت با «تپه یحیی» برابری دارند واما سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص می کند هنوز بدست نیامده و این منطقه مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده است و تکنیک های بکار رفته در تپه یحیی با کارهای مصریان باستان مشابهت دارد.در طول تاریخ مهاجرت های انسانی و جابجائی انسانها همواره به دلیل دستیابی به شرایط بهتر زندگی بوده و در دوران باستان این شرایط بهتر عبارت از آب فراوان و خاک حاصلخیز برای کشاورزی بوده است.ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال از فلزات پی برده اند تعدادی از نخستین کوره های ذوب مس و در تل ابلیس مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد بدست آمده قدیمی ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است.

باغ موزه هرندی :

مجموعه باغ موزه هرندی و بنای موجود در آن مربوط به اواخر دوره قاجار است . این مجموعه توسط مرحوم “عدل السلطان” بنا گردید و در سال 1313 شمسی به مرحوم “ابوالقاسم هرندی” فروخته شد . یکی از نکات موردتوجه تاریخی ،‌ توقف “رضاخان” در مسیر آخرین سفر تبعیدیش در این منزل می باشد و به همین مناسبت قسمتی از باغ توسط مالک به وزارت فرهنگ و هنر وقت اهدا گردید و در نهایت سایر بخشهای آن خریداری گردید . در حال حاضر در طبقه همکف این ساختمان ، موزه سازهای سنتی استاد مسعود و در طبقه فوقانی آن موزه باستان شناسی قرار دارد .

موزه دفاع مقدس :

این موزه یکی از نتایج ماندگار و پدیده های منحصر به فرد کنگره بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهید استان کرمان و سیستان و بلوچستان است که به همت و تدبیر فرمانده وقت لشکر41 ثارالله سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی به مدت 11 ماه در کرمان و با هدف انتقال فرهنگ ایثار ، جهاد ، شهادت و همچنین اثبات حقانیت ملت مسلمان ایران در جنگ هشت ساله عراق و ایران بنا شده است . این موزه را آقای مهندس خان محمدی از استادان دانشگاه علم و صنعت تهران طراحی کردند و در زمینی به مساحت 23 هزار متر مربع و با زیر بنای 2550متر مربع با صرف هزینه ای بالغ بر 11میلیارد ریال ساخته شد و در هفتم خرداد ماه 1377 درسالروز فتح خرمشهر روز مقاومت ملی با حضور حضرت آیت الله رفسنجانی افتتاح شد . ساخت این موزه در مرکز شهر و جنب مصلای بزرگ کرمان موقعیت مناسبی به این مرکز فرهنگی بخشیده است .

موزه سکه :

ضرابخانه از بناهای مجموعه گنجعلیخان بوده و در ضلع شمالی مطدان قرار گرفته است . این بنا بین سالهای 1007 الی 1035 به دستور گنجعلیخان حاکم کرمان ساخته شده است . در زمان تعمیرات بنا تعدادی سکه مسی و قطعات فلزی متعلق به ضرب سکه بدست آمده که تأییدی بر کاربرد بنا برای ضرابخانه می باشد . این بنا از سال 1370 همزمان با برگزاری بزرگداشت خواجوی کرمانی به عنوان موزه سکه مورد بهره برداری قرار گرفت . سکه های ادوار مختلف تاریخ از جمله اشکانیان ، ساسانیان ، عرب ساسانی ، اموی ، عباسی ، گورکانی ، تیموری ، آل مظفر ، آل مکرم ، آق قویونلو ، قراقویونلو ، ایلخانی ، صفوی ، افشار ، افاغنه ، زندیه ، قاجار ، پهلوی و همچنین اسکناس هایی از قاجار و پهلوی در آن به معرض نمایش گذاشته شده است .

موزه شاه نعمت الله ولی :

در بنای آستانه شاه نعمت الله ولی موزه ای است که در آن اشیای نسبتاً نفیسی وجود دارد . در این موزه بیش از هر چیز چندین جلد نسخه قرآن خطی جلب نظر می کند که هم از نظر قدمت تاریخی و هم از حیث خط و زیبایی و تجلید و تصحیف ممتازند . از جمله این قرآنها ، دو صفحه از قرآنی باقی مانده که به خط کوفی است و سبک نگارش آن ، تاریخ کتاب را مطمئناً از 800 سال پیشتر می برد . متأسفانه این کتاب در سال 1312 به آب سیل شسته شد و فقط چند صفحه از آن باقی است . موزه آستانه علاوه بر دوره های قرآن ، اشیای عتیقه نیز دارد که هر کدام در نوع خود شایان توجه است .

موزه هنرهای معاصرصنعتی :

موزه هنرهای معاصر کرمان نمونه مناسبی است از بذر فرهنگ که به قصد بارور شدن و پروراندن افشانده شده که بروید و برویاند . تاریخچه این موزه به زمان بزرگمردی بازمی گردد که هم اکنون آرامگاهش در داخل کتابخانه این مجموعه فرهنگی می باشد . بنیانگذار این مجموعه مرحوم حاج علی اکبر صنعتی زاده است که در سال 1318 هـ. ش پرورشگاهی را جهت نگهداری کودکان یتیم بنیان نهاد . زمین این پرورشگاه درسال 1313 ه . ش از ورثه امیر احتشام با وجوه دریافتی از صندوق استانداری خریداری شد .

موزه ضرابخانه :

در ضلع شمالی میدان گنجعلی خان ، داخل بازار مسگری شمالی و روبروی حمام گنجعلی خان با گچبری زیبایی تزیین شده است . مدتی قبل نمایشگاهی از مجموعه ای از ظروف ، لباسهای محلی و جنگی و سلاحهای قدیمی ، ابزار کشاورزی و ماکت هایی از مساکن روستایی و شهری و توپولوژی منازل کرمان برپا شده بود . در گذشته در این ضرابخانه مسکوکات طلا و نقره دولتی را ضرب می کردند و در آن تعداد زیادی از سکه های ضرب شده پیدا شده است . نمای داخلی موزه به شکل هشت ضلعی و مشتمل بر یک طاق چهار ایوان و چهار غرفه در چهار گوشه موزه است . به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور طی برنامه پنج ساله قرار است که این موزه به موزه سکه تبدیل شود .

موزه زرتشتیان :

این موزه در محل آتشکده واقع شده که در جشن تیرگان سال 3743 یزدگردی (10/4/1384) به طور رسمی توسط رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت افتتاح شد .

موزه شهید باهنر :

موزه شهید باهنر کرمان از آثار ماندگار و ارزشمند کنگره بزرگداشت شهید دکتر محمد جواد باهنر است که در بیستمین سالگرد شهادت آن شهید بنا شد و در تاریخ هفتم شهریور ماه 1380 افتتاح گردید .

موزه جبلیه :

این گنبد هشت ضلعی است و مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است که در سال 1376 ه.ش ثبت اثار ملی شد . چندی پس از آن مرمت شده و در سال 1383 به موزه جبلیه ( کتیبه های تاریخی ) تبدیل گردید . این موزه در خیابان شهدا واقع است.

چاله لوت :

واقع در شمال شرقی کوه های کرمان را می توان یکی از آبگیرهای منطقه به شمار آورد که از خشک ترین و کم آب ترین حوزه های آبریز ایران است . این دریاچه در حد فاصل استان های سیستان و بلوچستان و کرمان واقع شده و حوزه آبریز بخش غربی آن ، مناطقی از استان کرمان را مشتمل بر شهرستان بافت ،کهنوج و سبزه واران در برمی گیرد .

دریاچه جازموریان :

دریاچه و تالاب هامون جازموریان که میزان آب و وسعت آن متغیر است و جزو دریاچه های دائمی به شمار نمی رود . رودخانه هلیل رود از طرف غرب و رود بمپور از جانب شرق به این دریاچه می ریزند . این دریاچه در واقع یک حوضچه تبخیری است که محل تخلیه تمامی زهکش منطقه و رودهای هلیل و بمپور ( رود بمپور در حوزه آبریز شرق جازموریان است ) و دیگر انشعابات فرعی رودهای کوچک و فصلی موجود در حوزه است .

کوه هزار :

این کوه در 114 کیلومتری شمال غرب بم در دهستان راین واقع شده و 4465 متر ارتفاع دارد . روستاهای بزرگی چون میرشادی ، زر دود و زارچو در دامنه های شمالی و بابی نی ، زمان آباد ، نروک ، درزنیه، گارچیدان ، گاهو ، در گورو ، بهرسوز ، گیشیگان ، گرو ، در آسیاب در دامنه های شرقی و نمش ، باب کهنوج ، هنزا و زنک در دامنه های جنوبی و گندگاو ، درآلو و باب گنجی در دامنه های غربی آن واقعند که بدلیل ارتفاع زیاد دارای آب و هوای نسبتاً سردی است .

کوه شاه(لاله زار)

این کوه با ارتفاع قله ۴۴۰۲ متر است که در شهرستان بافت در استان کرمان واقع شده‌است. بیشتر شهرت این قله به دلیل محافظت قرق‌چیان شاهنشاهی از حیات وحش بی‌نظیر آن در گذشته بوده که تا میانهٔ دوره قاجار به عنوان قرق اختصاصی شاهنشاهی از آن محافظت می‌شده‌است؛ چندین سنگ نوشته نیز در خصوص حدود قرق و توصیف شکار در ارتفاعات تخت شاهزاده به یادگار مانده‌است؛ که آخرین آن مربوط به ناصرالدین شاه قاجار است که به دست قرقچی هنرمند لاله زاری با خطی خوش بر روی تخته سنگی کنده کاری شده‌است. از قله‌های شاخص کوه شاه می‌توان به قله کله ماری با ارتفاع ۴۱۸۰متر در شمال، قلهٔ ۴۴۰۲متری تخت عبدالبیگی در شرق و قلهٔ کله برفی به بلندای ۴۳۹۱متر در غرب، که با داشتن نیمرخی مخروطی و ارتفاع نسبی زیاد نسبت به دیگر بلندی‌های پیرامون تشبیه به شاهی ایستاده در میان کوه‌های کرمان شده‌است.

کوه پلوار :

کوهستان پلوار که همانند دیواری ناحیه جنوبی کویر لوت را از بخش های درونی کشور جدا می سازد ، به صورت رشته ای به طول 147 کیلومتر از سوی شمال غربی به طرف جنوب شرقی کشیده شده و پهنه ای به وسعت 1450 کیلومتر را زیر پوشش قرار داده است .مهم ترین کوه های این کوهستان از سوی شمال به جنوب به ترتیب عبارتند از : تیغه سیاه ، تل زرد ، تل شورد ، دینر ، میانکوه ، سیاه کوه گورک ، ده مانی روز ، خر خسرو و گودرچاه .

کوه جوپار :

این کوه در 43 کیلومتری جنوب شرقی کرمان با ارتفاع 4135 متر واقع شده است . مرتفع ترین قله آن به نام سه ساخ بزرگ به ارتفاع 4200 متر و قله بلوچی با 4000 متر در جنوب غربی ماهان قرار دارند .

کوه بی سوخته :

این کوه در 45 کیلومتری شمال غربی شهربابک در قسمت شمال روستای آبدار واقع شده و 2750 متر ارتفاع دارد .

کوه بید شیرین :

این کوه با ارتفاع 2973 متر در 58 کیلومتری شرق سیرجان واقع شده است و سرچشمه رودخانه حسین آباد سوج می باشد .

کوه بیدویه :

ارتفاع این کوه 3230 متر است و در 41 کیلومتری جنوب غرب شهداد واقع شده است .

کوه پورکان :

این کوهستان در شمال شرقی شهر بابک و غرب شهرستان رفسنجان واقع شده و از کوه هایی چون نجیب ، اسپزار ، محمد آباد ، توران ، کلاته ، تنه کوه ، زوج ، بی سوخته ، ده حاجی ، نر کوه ، کمر مدوار ، کمر سفید ، سنگ آواز که اغلب آنها بیش از 2500 متر ارتفاع دارند ، تشکیل یافته است . بلندترین قله آن ، کوه پورکان یا پاری کوه نام دارد که ارتفاع آن 3443 متر است و در 32 کیلومتری شمال شرقی شهر بابک قرار دارد .

کوه باغ بالا :

این کوه در 30 کیلومتری شمال شرق کرمان واقع شده و 3775 متر ارتفاع دارد . این کوه سرچشمه رودهایی چون چتررود است و جزو ارتفاعات پلوار محسوب می شود .

کوه قدمگاه :

این کوه در 38 کیلومتری جنوب غربی بم و در مجاورت دهستان آب گرم قرار دارد که موقعیت دقیق استقرار آن شرق روستای در رود می باشد .

کوه سرمشک :

این کوه با ارتفاع 4048 متر و در 105 کیلومتری شمال غربی جیرفت قرار دارد و دومین قله از کوه های هزار است که سرچشمه رودهای رودرو و هلیل رود می باشد . این کوه در شرق روستای سرمشک از توابع دهستان دهتازیان شهرستان سیرجان و شمال روستای سرمشک از شهرستان جیرفت واقع شده است . از ارتفاعات مهم این کوه قله “دندانه هنزا” است که در غرب روستای هنزا قرار دارد و حدود 3650 متر ارتفاع دارد .

چشمه حسین آباد در راین :

این چشمه در 33 کیلومتری شمال غربی راین- کرمان واقع شده است . این نوع آب ها در دستگاه گوارش باعث قلیایی شدن محیط معده و سپس تحریکات ترشحات آن می گردد و در سیستم کبدی و لوزالمعده به سبب تحریک لوزالمعده و بزاق اثر بهبود بخشی دارند .

چشمه قلعه عسکرا :

این چشمه در 11 کیلومتری روستای سلطان آباد در جنوب کرمان واقع شده است . این دسته آب ها بیشتر مصرف خارجی دارد و در رفع بیماری های لنفاتیسم ، راشیستیسم ، برخی از بیماری های پوستی ، رماتیسمی و نیز بیماری های زنانه مؤثر است.

چشمه آب معدنی قاسم آباد :

این چشمه به فاصله شش کیلومتری شرق رفسنجان در روستای قاسم آباد واقع شده است و در اصل قنات قدیمی است که آب آن از سال های گذشته مورد استفاده درمانی اهالی منطقه بوده است . خواص درمانی این نوع آب ها در درمان بیماری های رماتیسمی ، گوش و حلق و بینی می باشد . همچنین اثر نیرو بخش نیز دارد .

چشمه معدنی ته خاتون :

چشمه معدنی ته خاتون در شرق کرمان به فاصله 13 کیلومتری روستای جوشان واقع شده است . آب این چشمه دارای اثر آرام بخش برای دردهای مفصلی و عصبی است .

چشمه معدنی قرقره (باب ترش) :

این چشمه در فاصله 40 کیلومتری راین کرمان واقع شده است . این نوع آب در درمان خارجی بیماریهای لنفاتسم ، راشیتیسم و بیماری های پوستی ، رمانیسمی و همچنین بیماری های زنانه مصرف است .

چشمه آب معدنی ابارق :

این چشمه در جنوب شرقی کرمان در فاصله 11 کیلومتری شمال دهکده ابارق واقع شده است . آب چشمه برای دستگاه هاضمه بدن مفید است . مصرف این دسته آب ها در درمان بیماری های مفصلی نیز توصیه می شود . از آب چشمه برای استحمام استفاده می کند.

منطقه پاسیب :

منطقه پاسیب در نزدیکی چترود ( حد فاصل کرمان – زرند ) با کوه های زیبا و پوشش گیاهی متنوع است

لوت زنگی آباد :

لوت زنگی آباد واقع در جنوب شهرستان بم که تنها زیستگا ه نوعی آهو است به نام چینکارا که برای گردشگران خارجی به خصوص زیست شناسان و متخصصان بسیار جالب توجه خواهد بود .

منطقه حفاظت شده بیدوییه بردسیر :

منطقه حفاظت شده بیدوییه بردسیر شامل 1200 راس آهو و تپه ماهورهای بسیار زیبا است .

دشت های بلورد سیرجان :

زیستگاه تابستانی پرنده ای به نام هوبره است که تعداد آن در دنیا کاهش یافته اما خوشبختانه در استان کرمان به تعداد زیاد دیده می شود .

تالاب جازموریان :

تالاب جازموریان که در فصل زمستان زیستگاه مناسبی برای هزاران پرنده مهاجر از جمله فلامینکو ، انواع غاز ، اردک و مرغابی وحشی و به ویژه محل مناسبی برای زمستان گذرانی هوبره است.

سایر مناطق حفاظت شده :

پناهگاه حیات وحش مهرییه ، پناهگاه حیات وحش مهرییه که جنگل های منحصر به فرد کهور دارد ، منطقه شکار ممنوع شهر بابک (گودچاه) ، منطقه شکار ممنوع انجرک رابر ، منطقه شکار ممنوع کوه شیر بم ، منطقه شکار ممنوع کوه نو درهنگ ، جنگل های بنه و بادام چاه زار سیرجان ، مناطق دیدنی زرند و کوهبنان از دیگر مناطق حفاظت شده استان کرمان است .

غار آهکی طرنگ :

غار آهکی طرنگ به عنوان مهمترین و طولانی ترین غار استان کرمان که در نوع خود بی نظیر و دارای مناظر وجلوه های طبیعی بسیار زیبا و پدیده های شگفت انگیز است که خود از جاذبه های طبیعی گردشگری استان کرمان محسوب می گردد و می تواند به عنوان یک قطب گردشگری در جنوب غربی استان کرمان ایفای نقش نماید . این غار از جمله غارهای متعدد مناطق کوهستانی استان کرمان می باشد که در فاصله 230 کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان واقع شده است .

غار میرزا :

غار میرزا در ارتفاع2342 متری از سطح دریا قرار دارد و از نقطه نظر فنی از درجه سختی بالایی برخوردار است . غار میرزا دارای هشت تالار اصلی و چهار تالار فرعی است که هرکدام ویژگیهای خاصی را دارند ودربخش میانی غار 90 متر فرود در فضای معلق، غار نورد را به دنیای اسرار آمیزی می رساند و وسعت غار مذکور در این قسمت به 150 متر مربع می رسد که این خصوصیت این غار را در بین غارهای کشور کم نظیر و در میان غارهای استان بی همتا کرده است.

پارک ملی خبر واقع در شهرستان بافت در استان کرمان بوده و یازدهمین منطقه‌ای است که در ایران عنوان پارک ملی را بخود اختصاص داده‌است. این پارک در سال ۱۳۵۰با عنوان منطقه حفاظت شده و در سال ۱۳۵۴ تحت عنوان پناهگاه حیات وحش خبر و روچون مورد حفاظت قرار گرفت، در نهایت در سال ۱۳۷۰ به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسید و در سال ۱۳۷۸ قسمت عمده این منطقه به پارک ملی ارتقاء یافت.

زمین‌شناسی

از نظر زمین‌شناسی پارک ملی خبر در بخش جنوبی زون سنندج – سیرجان قرار دارد. قدیمی‌ترین سنگ‌های رخنمون یافته مربوط به سنگ‌های دگرگونی متعلق به دورهٔ کامبرین است. بیشترین وسعت منطقه نیز به سنگه‌های دگرگونی اختصاص دارد که به صورت سه کمپلکس گل گهر، روتشون و خبر در منطقه مشاهده می‌شود. علاوه بر این سنگ‌های آتشفشانی و رسوبی نیز در منطقه دیده می‌شوند. قابل ذکر است که سنگ‌های دگرگونی حاوی شیلی و همچنین نهشته‌های فلیش گونه و ماسه سنگی پارک، بشدت فرسایش پذیرند. پارک ملی خبر از نظر چینه‌شناسی، منطقه‌ای متنوع است که سازندها و واحدهای سنگی آن در برگیرندهٔ سنگ‌های دوران کواترنری، هولوسن، پلیستوسن، الیگومیوسن، ژوراسیک – سرتاسیوز، کربونیفر، دوونین، کامبرین – اردویسین و مزوزوئیک است و مهمترین گسل‌های موجود در منطقه شامل گسل دهسرد و گسل خبر است.

اقلیم

دیدگاه کلان اقلیم، مهم‌ترین توده‌های هوایی مؤثر بر محدوده در فصل زمستان، توده‌های پرفشار شمالی، و به‌طور مشخص سیستم پرفشار سیبری، سیستم پر فشار آزر از سمت اقیانوس اطلس شمالی، سیستم کم فشار مدیترانه‌ای و سیستم کم فشار سودان است. در فصل تابستان نیز جریان‌های کم فشار تابستانهٔ هند (مونسون) و کم فشار حرارتی کویر مرکزی و لوت محدوده مورد نظر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس مطالعات انجام شده به روش آمبرژه، در محدوده مورد مطالعه، چهار اقلیم خشک سرد، خشک نیمه سرد، خشک معتدل و بیابانی گرم میانه دیده می‌شود که بیشترین وسعت به اقلیم خشک نیمه سرد اختصاص دارد. منشأ اصلی بارندگی در پارک که بیشتر زمستانه است، جریان‌های مدیترانه‌ای بوده و میانگین بارندگی سالانه ۲۵۳/۶۹ میلی‌متر است. میانگین سالانهٔ دمای روزانه بین ۱۳/۷ تا ۲۵/۳ درجه سانتیگراد متغیر است. متوسط تعداد روزهای یخبندان ۷۸ روز در سال و حداکثر میانگین سالانه رطوبت نسبی، ماهانه ۴۷ درصد است. جهت باد غالب از ماه آبان تا اردیبهشت، غربی و جنوب غربی و از خرداد تا مهر ماه شمالی و میانگین سرعت باد غالب ۵/۴ متر بر ثانیه در جهت شمال است.

پوشش گیاهی

از نظر رستنی‌ها ۵۲/۸ درصد از گونه‌های گیاهی پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش رو چون متعلق به منطقهٔ رویشی ایران – تورانی، ۱۲٫۱ درصد آن تعلق به منطقهٔ رویشی صحرا – سندی و ۹٫۸ درصد. آن مشترک بین این ۲ منطقه است. بر اساس آخرین مطالعات انجام شده در حدود ۷۵۰ گونهٔ گیاهی متعلق به ۲۸۸ جنس و ۷۵ شناسایی شده‌است که از این مقدار ۱۲۰ گونه بومی این منطقه می‌باشد.بیشترین تعداد گونه‌های درختی و درختچهای به جنس Amygdalus، بیشترین تعداد گونه‌های علفی و بوتهای به جنس AStragalus و بیشترین گونه‌های بوته‌ای به خانواده Legorminosae اختصاص دارد. پارک ملی خبر در برگیرندهٔ بقایای اجتماعات گیاهی ارزنده‌ای چون بنه، بادام، کهکم و ارس است. همچنین گونه‌های با ارزشی چون انار شیطان، کنار، زیتون وحشی، استبرق و کهور در این محدوده دیده می‌شود. این پارک به دلیل کوهستانی بودن، تنوع اقلیمی و توپوگرافی از توان گونه زایی بالایی برخوردار است. حضور ۸۰ گونهٔ بومی نشان از ارزش حفاظتی بالای منطقه دارد. بر اساس طبقه‌بندی توپوبیوکلیماتیک، ۴ رویشگاه در محدودهٔ مورد مطالعه قابل تفکیک است. این رویشگاه‌ها شامل رویشگاه دشت سردسیری، کوهستان سردسیری، بخش معتدله، دشت گرمسیری و کوهستان نیمه گرمسیری است. در بررسی تیپولوژی منطقه، ۲۷ تیپ گیاهی شناسایی شده‌است که ۱۶ تیپ آن درختی و درختچه‌ای است. عناصر اصلی رویشهای جنگلی منطقه مورد مطالعه را گونه‌های کیکم، بنه، ارچن، بادام کوهی، تنگرس، ارس، هوم، کنار، قوسک، رزوک، ترویت، شن، سیاچوب و رزوک خوراکی تشکیل می‌دهد که چهارگونهٔ اول در مجموع ۶۰ درصد فراوانی عناصر رویش‌های جنگلی را به خود اختصاص داده‌اند. درخت بنه به دلیل فراوانی و نقش آن در ساخت تیپ‌های اصلی و سطح تاج پوشش مهم‌ترین عنصر سازنده رویش‌های جنگلی در محدودهٔ پارک به‌شمار می‌آید.در سال‌های اخیر به دلیل شیوع آفت نیمه انگلی لورانتوس در پایه‌های بادام کوهی، کیکم، ارچن و تنگس خسارات شدیدی به پوشش گیاهی این پارک وارد آمده‌است به‌طوری‌که تخمین زده می‌شود بیش از دو سوم از پایه‌های یاد شده آلوده به این آفت و در معرض خشکیدن هستند.

حیات وحش

پارک ملی خبر به دلیل برخورداری از گسترهٔ دشت در جوار کوهستان و طیفی از گیاهان انبوه و متراکم تا باز و تنکا، زیستگاه‌های متنوع و گوناگونی را برای وحوش فراهم آورده‌است. ضعف مدیریت منطقه به دلیل کمبود امکانات کنترل و نظارت به همراه شدت تعارضات موجود در منطقه، مانند شکار بی‌رویه،تغییر کاربری و چرای دام، افت کیفیت زیستگاه‌های حیات وحش را سبب شده‌است. با وجود این ارزیابی کیفیت زیستگاه‌های پارک که با توجه به عوامل درون زیستگاهی و برون زیستگاهی انجام شده‌است، نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از پارک دارای زیستگاه‌های خیلی خوب و خوب بوده و از تنوع گونه‌ای بالایی برخوردار است. براساس این مطالعه زیستگاه‌های کوهستان خبر، کفهٔ دق علیجان و زنجیر آویز از نظر کیفیت جزء بهترین زیستگاه‌های پارک به‌شمار می‌آیند. در حال حاضر پارک ملی خبر دارای ۳۴ گونهٔ پستاندار متعلق به ۱۴ خانواده و ۶ راسته، ۷ گونهٔ پرندهٔ مهاجر، ۸۵ گونهٔ پرندهٔ بومی و ۳۱ گونهٔ خزنده است که نشان از غنای گونه‌ای منطقه دارد. پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون ضمن برخورداری از تنوع گونه‌ای بالا، گونه‌های حمایت شده و با ارزشی چون پلنگ، جبیر، کاراکال، روباه شنی، هوبره، عقاب طلایی و… را در خود حفظ می‌کند.مهمترین گونه‌های بارز منطقه را قوچ و میش، کل و بز، جبیر و پلنگ تشکیل می‌دهد. همچنین یکی از معدود مناطق ایران است که رودک عسل‌خوار در آن زندگی می‌کند که یکی از حیوانات کمیاب در ایران و جهان می‌باشد.از دیگر جانوران این زیستگاه می‌توان به پستاندارانی همچون کل و بز، قوچ و میش، شغال، کفتار، گراز، گرگ، آهو، خرگوش و … اشاره اشاره نمود. همچنین انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب دو برادر، عقاب مارخور، دلیجه کوچک، شاهین، پیغو و قرقی در این زیستگاه مشاهده شده‌اند. پرنده جیرفتی که از جمله پرندگان کمیاب محسوب می‌شود در این پناهگاه زندگی می‌کند.شایان ذکر است که این محدوده زیستگاه گونه‌های با ارزشی چون خرس سیاه، گورخر ایرانی و دال بوده‌است که هر سه گونه در این منطقه منقرض شده‌اند. حدود ۸ راس گورخر از سایر زیستگاه‌ها به سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در پارک ملی خبر منتقل شده‌است تا در صورت ازدیاد و امکان، این گونه مجدداً به منطقه معرفی و رهاسازی شود.بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۱ به روش مشاهده مستقیم؛ تعداد ۱۹۳۴ راس کل و بز، ۱۶۸۶ راس قوچ و میش و ۴۸۴ راس جبیر و حیواناتی نظیر گربه جنگلی، گرگ، کفتار، خوک وحشی و پلنگ نیز مشاهده گردید.

یخچال حاج آقا علی :

یخچال حاج آقاعلی در روستای عباس آبادحاجی در شش کیلومتری شمال رفسنجان واقع شده است . بنا در دوره قاجار ساخته شده است و مصالح ساختمانی بکار برده شده در آن شامل خشت ، اندود کاهگل ، آجر و قلوه سنگ (در چاله یخ) می باشد .

یخچال کبوتر خان :

یخچال کبوتر خان رفسنجان در روستای کبوترخان در 23 کیلومتری شرق رفسنجان واقع شده است . ساختمان آن مربوط به دوره ساسانی است و مصالح به کار رفته در آن خشت و اندودکاه گل می باشد . این یخچال در حال حاضر دچار فرسایش شدید گشته و رو به ویرانی می رود.

یخچال لنگر ماهان :

خچال لنگرماهان در خارج روستای لنگر در پنج کیلومتری شمال شرقی ماهان قرار دارد . بنای آن مربوط به دوره قاجار است . برای ساخت این یخچال از خشت با اندود کاه گل و همچنین قلوه سنگ (در پی)استفاده شده است . این بنا به علت بارش برف و باران آسیب دیده است و در حال حاضر متروک می باشد .

یخچال مؤیدی :

یخچال مؤیدی کرمان در خیابان ابوحامد شهر کرمان قرار دارد . قدمت آن احتمالاً به دوره صفوی می رسد و مصالح استفاده شده در ساخت آن شامل خشت خام و ملات گل و اندود کاه گل می باشد . در حال حاضر این بنا از طرف سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت قرار گرفته است .

یخدان مویدی ( خارج از کرمان ) :

این اثر تاریخی که در گذشته خارج از شهر کرمان قرار داشت ، اکنون به علت توسعه و گسترش شهر در جوار خیابان ابوحامد واقع است . عناصر تشکیل‌دهنده یخدان شامل مخزن ، حصار ، استخر و چاله‌یخدان است . پلان مخزن دایره شکل است که گنبدی از نوع بستو بر روی آن احداث شده است . حصار آن نسبتاً بلند و ‪ ۱۲متر ارتفاع دارد . مصالح بنا خشت خام و ملات گل است . کاربری یخدان در گذشته نگهداری یخ برای ایام تابستان مردم بوده است . این بنا در اواخر دوره صفوی بنا شده و نام مویدی از آن نظر است که قنات مشهور به مویدی آب آن را تامین می‌کرده است

یخچال محمود آب :

یخچال محمود آباد سیرجان در ابتدای روستای محمود آباد سید در20 کیلومتری سیرجان قرار دارد . قدمت آن احتمالاً به اوایل دوره قاجار می رسد و مصالح به کار رفته در آن خشت خام و اندود کاهگل می باشد . در حال حاضر گنبد بنا دچار فرسایش شدیدی شده است و کاربردی ندارد .

یخچالهای حاج رشید :

یخچالهای حاج رشید سیرجان (دو یخچال) در نزدیکی بلوار شیخ فضل الله نوری شهر سیرجان واقع شده اند . تاریخ ساخت آنها سال 1271 هجری قمری است و مصالح به کار رفته در ساختمان آنها شامل لاشه سنگ ، قلوه سنگ و خشت می باشد . این دو یخچال و دیوار آنها توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده و فعلاً کاربردی ندارد .

روستای سیرچ :

شهرستان کرمان ، بخش شهداد ، دارای طبیعت زیبای کوهستانی و آب و هوای مناسب.

روستای کوهپایه :

شهرستان کرمان ، بخش مرکزی ، دارای طبیعت زیبای کوهستانی و آب و هوای مناسب.

روستای بید خوان :

شهرستان بردسیر ، بخش مرکزی ، منطقه خوش آب و هوای کوهستانی با درختان کهنسال.

روستای دلفارد :

شهرستان جیرفت ، بخش مرکزی ، دارای دره خوش آب و هوا.

روستای خبر :

شهرستان بافت ، بخش مرکزی ، دارای طبیعت زیبای کوهستانی و منطقه حفاظت شده حیات وحش و زیارتگاه شاه ولایت.

روستای طرز :

شهرستان راور ، بخش مرکزی ، دارای آب و هوای مناسب در حاشیه کویر و سروهای بسیار قدیمی.

روستای هنزا :

شهرستان بافت ، بخش رابر ، دارای دره کوهستانی و درختان کهنسال گردو.

روستای لاله زار :

شهرستان بردسیر ، بخش مرکزی ، دارای منطقه گردشگری خوش آب و هوا.

روستای دوساری :

این روستای زیبا در فاصله پنج کیلومتری ضلع شرقی جاده جیرفت به کهنوج واقع شده است .

روستای بروات :

بروات یکی از آبادی های حومه شهرستان بم است که در پنج کیلومتری آن قرار دارد و مرکز بخش مرکزی شهرستان مذکور است . بهترین خرما (مضافتی) و مرکبات شهرستان بم در این روستا تولید می شود .

روستای باغ دشت :

این روستا در جنوب غربی شهرستان بم در مجاورت جاده کمربندی کرمان به زاهدان واقع شده و با قنات های متعدد و سرسبزی درختان مسیر نهرهایش به تفریحگاه و استراحتگاه عمومی مردم و مسافرین تبدیل شده است

روستای شهداد :

شهداد یکی از بخش های شهرستان کرمان است و در پست ترین نقطه کویر که حداکثر 300 متر از سطح دریا ارتفاع دارد ، قرار گرفته است و قنات های متعدد دارد . از محصولات این روستا خرما ، مرکبات و حنا است و مرکبات آن از جهت شیرینی و لطافت کم نظیر است . خرابه های شهر قدیمی شهداد که به 4000 سال قبل از میلاد تعلق دارد ، در دشت لوت شهداد در جوار شهر جدید کشف شده است .

روستای سه کنج :

سه کنج یکی از آبادی های بزرگ و مرکز دهستان سه کنج است که در شرق ماهان و شمال جاده بم- کرمان (شش کیلومتری راه فرعی بعد از پلیس راه) قرار دارد . سه کنج تا شهر کرمان 50 و تا ماهان 15کیلومتر فاصله دارد . این نقطه از معروف ترین گردشگاه های کرمان است . مزار شیخ علی بابا از مریدان معروف شاه نعمت الله ولی نیز در سه کنج است .

روستای میمند :

میمند مرکز دهستان میمند از شهرستان شهربابک و یکی از روستاهای شگفت انگیز ایران می باشد . مسجد میمند از دیدنی های این روستاست. خانه های قدیمی این روستا مانند مناره هایی در دل کوه کنده شده اند.

روستای پاریز :

پاریز از توابع شهرستان سیرجان است که در فاصله 64 کیلومتری شمال سیرجان قرار دارد ، از معدود روستاهای بزرگ فعلی این شهرستان است .

باغ شاهزاده ماهان ( ماهان –1298 ه.ق) :

باغ شاهزاده یکی از عالی ترین و زیباترین باغ های سنتی ایران محسوب می شود . این باغ در نیم فرسنگی ماهان در دامنه کوههای تیگران جلوه گری می کند و از یادگارهای عبدالحمید میرزا فرمانفرما – حاکم کرمان در اواخر دوره قاجار (1297ه.ق.) است . گویند که چون خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان بردند بنایی که مشغول تکمیل سرد ساختمان بود تغار گچی را که بدست داشت محکم به دیوار کوبید و کار را رها کرده و فرار نمود . آنطور که جای خالی کاشی ها همچنان بر سر در ورودی خودنمائی می کند . این باغ دارای سردر ورودی ، حمام ، شبکه آبرسانی و حوض می باشد.

باغ موزه هرندی :

مجموعه باغ موزه هرندی و بنای موجود در آن مربوط به اواخر دوره قاجار است. این مجموعه توسط مرحوم “عدل السلطان” بنا گردید و در سال 1313 شمسی به مرحوم “ابوالقاسم هرندی” فروخته شد . یکی از نکات موردتوجه تاریخی ،‌ توقف “رضاخان” در مسیر آخرین سفر تبعیدیش در این منزل می باشد .

باغ فتح آباد :

این باغ که در روستایی در 25 کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و الگوی احداث باغ شاهزاده ماهان بوده است از آثار عصر قاجاریه و از یادگارهای فضل علیخان بیگلر بیگی است و به همین دلیل آن را باغ بیگلر بیگی می گویند . عبور آب فتح آباد از میان این باغ به آن صفا و طراوت خاصی می بخشیده است . این باغ توسط سازمان میراث فرهنگی در دست مرمت قرار دارد .

باغ بیرم آباد :

بیرم سرکرده طایفه قاسملو پس از مهاجرت به کرمان به نیابت از محمد خان کارهای حکومت را اداره می کرد . وی دستور داد که باغ بیرم آباد در جنوب شرقی گواشیر بنا شود . در جای دیگر آمده است که گنجعلی خان در کنار کرمان باغ بزرگی معروف به بیرم آباد دارد و اگر ترکیب ترکی نداشته باشد شاید از آبادیهای قدیم و مرکب از کلمه بی ( بغ ) و رام ( رامش ) بوده باشد . ساختمان زیبای در وسط آن با سبک صفوی ساخته شده و کاشیکاری و کتیبه های آن کمابیش باقی است .

باغ بیمند سیرجان :

در باغ بیمید سیرجان امامزاده ای به نام امامزاده احمد وجود دارد و در کنار آن درخت سرو تناوری است که طول محیط تنه آن بالغ بر 5/6 متر است . تصور می رود که قریب هزار سال از عمرش می گذرد و شاید کمتر سروی در کشور ما به این عظمت وجود داشته باشد .

باغ سنگی بلورد سیرجان :

این باغ از شاهکارهای تاریخ است . در نزدیکی دهستان بلورد واقع در روستای میاندوآب و در فاصله 45 کیلومتری جنوب شرقی سیرجان و به دست فردی ناشنوا به نام “درویش خان گنگ اسفندیار پور” که به کشاورزی اشتغال داشته حدود 30 سال پیش ساخته شده است . این در حقیقت یادگار گلستانی است که وی روزگاری از دست داده و به خیال خودش بوستانی از سنگ و چوب را به این منظور ساخته است . با این اندیشه که دیگر ظالم، باغ سنگی او را نمی گیرد و با چنین امیدی عمر خود را گذرانده است .

باغ ناصریه :

باغ ناصریه را محمد حسن خان سردار بنا کرد و عمارت آن به دستور ناصرالدوله فرمانفرما ساخته شد .

پوشاک محلی زنانه

» سرپوشها

چارقد:

پارچه ایست چهارگوش که آن را به صورت سه گوش تا کردهو بوسیله سنجاق قفلی زیر گلو محکم می شود. افراد غنی به سنجاق قفلی گویهایطلایی یا سنجاق طلا آویزان می کردند.

پیچه:

پیچه نقاب مانند بوده و از یال و دم اسب تهیهمی شده است. پیچه را بوسیلهٔ روبانی که در بالای آن وصل می شده روی پیشانیقرار می دادند و بند آن را پشت سر گره می زدند ، آنگاه چادر مشکی را رویآن می انداختند.

چادر دلاغ :

همان چاقچور یا چاقشور است. جورابیاست از نوک انگشت پا تا کمر که پاچه آن تنگ و بالای آن گشاد و شلوار ماننداست که زنها به پا می کردند. چادردلاغ به صورت چادر عربی اما بدون آستینبوده و شلوار مشکی زیر آن می پوشیدند.

» تن پوشهای زنانه

شلیت :

دامن کوتاه و پرچینی بوده که روی شلوار به تن میکردند و کمر آن مانند شلوار دارای لیفه بوده که با نخی به کمر محکم می شدهاست.

پیرن:

پیراهن چین دار یقه گرد و دارای آستین لوله ای یا پفی بوده است.

پیراهن شش ترک:

قسمت کمر این پیراهن تنگ دوخته می شد و پائین تنه دو برابر گشاد بوده است. آستین ها بلند و سرشانه چین میخورده است.

یل:

نوعی تن پوش (کت) که زنان و دختران در فصل سرما تن می کردند. قد آن تا روی باسن بوده است.

پیراهن چین پیله ای:

از جنس کتان دارای یقه گرد و آستینهای بلندبوده است. دارای مچ پیچ بوده پایین تنه را مانند دامن چین پیله ای میدادند.

» پای پوشها

ساغری ، قندره ، کفشهای گیوه ای ، گالش

پوشاک محلی مردانه

» سرپوشها

کلاه گرد نمدی ، کلاه دوره ای (شاپو ، کلاه پهلوی ، عمامه ، کلاه بافتنی (کاموایی) )

» تن پوشها

پیراهن ، قبا ، سرداری ، جلیقه ، شال کمر

پیراهن:

نسبتاً بلند یا بالای زانو که از دوطرف پهلو به اندازهٔ cm ۱۵-۱۰چاک می خورد. یقهٔ آن گرد و ساده که از سرشانه یا جلو دکمه می خورد. آستینها گشاد و بلند و در قسمت مچ یک چاک کوچک داشته که روی شلوار میافتاده است. هنگام کار آن را در شلوار می نمودند. اشراف و اعیان جامعه درقسمتهای یقه ، سرآستینها و انتهای پیراهن را با نخهای رنگی روشن نقده دوزیمی کردند و با نوارهای تزئینی آن را پراقدوزی می نمودند.

قبا:

کتی بلند و بدون یقه بود بطوریکه وقتی آن را به تن می کردندیقهٔ آن به شکل هفت یا مایل درمی آمده است. جلو آن باز که بوسیلهٔ چنددکمه و بندیک دوطرف قبا به همدیگر وصل می شد یا کلاً دکمه نداشته که درپهلو به همدیگر پیوند می خوردند.

» پاپوشه

پاپوشهای مردانه:

گیوه ، ساغری ، ارسی ، زنگال ، قندر ، شاپسند

پاپیچ یا مچ پیچ:

این پاپوش تا حدود ۵۰ سال پیش در کرمان رایج بودهو به غیر از نظامیان که همیشه استفاده می کردند ، عامه مردم در زمستانهایا در هنگام کشاورزی یا شکار از آن استفاده کی نمودند. مچ پیچها اصولاً ازپارچه های پشمی و ابریشمی به عرض cm ۱۵-۱۰و به طول تقریبی m ۵-۴از مچ پاتا زیر خم زانوها پیچیده می شده است. در سیرجان به پاتو و در بینزرتشتیان به پاتابه معروف بوده است.

پوشاک نوزادان

» سرپوشها

دور گوشو :

پارچه ای است سه یا چهار گوش که روی کایتو برسر نوزاد می پوشیدند. دورگوشو را به صورت سه گوش درآورده و پشت گردن گرهمی زدند.

چارقدو:

روسری های چهار گوش کوچک بودند.

کلاه چینو:

کلاهی که دورتادور آن با پارچهٔ دیگری چین می خورده و بوسیلهٔ دو بند زیر گلو بسته می شده.

لچک :

روسری های سه گوش را می گویند.

شمیلوی کلاه دار:

نوعی شنل کلاه دار از جنس مخمل یاپارچه های پشمی تهیه می شده است. در صورت تمایل بوسیلهٔ دو بند زیر گلومحکم می شود. قد آن از نوک سر تا نوک پا بوده است. جلو پیشانی کلاه را بهصورت چین دار درمی آوردند. نوع دیگر بدون کلاه بوده است.

انواع غذاها :

استان کرمان همانند سایر استان های ایران ؛ از انواع غذاهای سنتی و خوش طعم برخوردار است که برخی از آن‌ها در مناسبت‌های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شکل عادی در طی سال تهیه می‌شود . حلیم بادنجان معروف ترین و مهم ترین غذای استان کرمان است . انواع آش چون : آش آماج ، آش شلغم ، آش شولی ، آش جو (به طریقه کرمانی) ، آش مخلوط ، آش کدو ، توکی ، گندم شیری ، کاکل کنف شادانه ، خوراک لب لبو ، قاتق تخمه ، قاتق ، زیر جوش ، کشک گردو ، کشک یونجه ، سردوش ، اشکنه ، کشک کدو ، ماست ، کشک سیب ، کورماست ، آب بنه یا سیراب بنه ، کله جوش ، آب گرمو ، بزقورمه ، کشک و بادنجان ، حلیم بادنجان ، نان پز ، کاچی ، کماچ سحن ، قاتق شیر ، نان چرب و شیرین و چنگ مال از جمله غذاهای محلی استان کرمان است.

انواع شیرینی ها :

انواع شیرینی های سنتی کرمان شامل کلمپه ، کماچ سهن ، خرمابریز ، شیرینی خانگی پر ریز و نان چرخی ، حاج بادام و پسته و نارگیل ، سوهان زرندی ، پفک ، قطاب ، رنگینک و برشتوک است

جشن سده :

سده جشن ملوک نامداراست – از فریدون و از جمی ادگار است مراسم این جشن که از سنت های خاص کرمان است واقلیت زرتشتی آن را برپامی کنند به این منوال است: دقیقا50 روزبه عید نوروز مانده در محل با غجه بوداغاباد.زرتشتیان مقیم کرمان با دعوت رسمی ازرجال وشخصیت ها درمحل مذکور ضمن پذیرایی ازمدعوین در اوایل غروب آفتاب چند تن از موبدان زرتشتی در حالی که لباس سفید پوشیده اند و کلاه سفید بر سر دارند و لاله های روشن در دست ، پنجه در پنجه هم می گذارند و با خواندن او اورادی مخصوص بر گرد توره عظیم بوته های جمع می شوند که به اصطلاح محلی (درمون) می گویند . چرخ می زنند و پس ازچند مرته دور زدن بر گرد بوته ها یکی از آنها با لاله هایش در مسیر وزش باد بوته هارا آتش می زند . رفته رفته آتش انبوهی تولید می شود و موبدان را دور می کند . تمامی این مراسم با آهنگ های شاد همراه است و عده ای نیز عقیده دارند که پس از برپایی جشن سده زمین گرم می شود و هوا سرد .

مراسم شب نهم محرم :

مشهور به شب چهل منبراست مردم باشمع و شیرینی راه می افتند ودرمساجد و نکایا شمع روشن میکنند وتا 40شمع هم روشن می کنندوکنارانها شیربنی( نقل)می ریزند و به تبع حاجتی که دارند نیت می کنند و نیزدر همین شب در تنور خانه چراغی روشن می گذارند و تا صبح روزبعد به ان دست نمیزنند.

تنوع گویش و لهجه در کرمان زیاد به چشم می خورد و نا گفته نماند که کرمانی ها ، اصولا بیش از سایر مناطق فارسی صحیح را (که همان فارسی دری باشد) تکلم می کنند . در این جا به چند نمونه از اصطلاحات زبانی از جملهمثل های رایج در کرمان همراه با ترجمه آن اشاره می شود .

• شله زرد ’ که معمولا در ایام سوگواری طبخ می شود در کرمان به آن ’ابراهیمخانی ’ نیزگفته می شود .
• مفهوم (فتنه) سرو صدا یا حرفهای بی ربط اوسونگلسون
• انگل چنگل- چیزی را دستکاریکردن
• انجوجه ( تخمه آ‏فتاب گرددان )
• آرا- بزک یا آرایش کردن زنان
• آبپاش- آبسه دندان
• اس پس – یونجه
• اوتا – نخ قرقره
• اق – اظهارتنفر

مسگری :
مسگری که یکی از شعبات فلزکاری است بنابرحدس باستان شناسان در حدود سه تا پنج هزار سال سابقه دارد . در واقع می توان گفت که اولین اشیای فلزی ساخته شده به دست بشر مصنوعات مسی چکش کاری شده و کوچکی بوده که به نیمه اول هزاره چهارم پیش از تاریخ تعلق دارد . در آخرین قرون دوران نوسنگی ، انسانی که موفق به تهیه ابزار مورد نیاز خود از سنگ شده بود ، حسب اتفاق به عنصری برخورد که نه تنها هنگام ضربه خوردن نمی شکست بلکه قابلیت ذوب ، چکش خواری و تغییر فرم را نیز داشت .

قالیبافی :
کرمان از مراکز مهم قالیبافی ایران به شمار می آید . این شهر در آغاز قرن بیستم میلادی یکی از معروفترین مراکز قالیبافی جهان به شمار می آمده است ، چنان که در آستانه جنگ جهانی اول تعداد دارهای قالی در این استان به بیش از پنج هزار می رسید . طرح و رنگ در قالی کرمان اهمیت بسیار دارد ، طرحهای معروف قالی کرمان عبارت است از : شاه عباسی ، افشان ، ترنجی ، خوشه ، برگ فرنگی ، درختی ، شکارگاه و قاب قرآنی .

شال بافی :
شال بافی یکی از رشته های قدیمی و اصیل صنایع دستی در “هوتک” کرمان است . معمولاً خانگی است و کارگاه در خانه قرار دارد .

عریض دوزی :
عریض پارچه دستباف پشمی و نسبتاً ضخیم است که برروی آن زنان پته دوز ، پته دوزی انجام می دهند . در گذشته از عریض استفاده های دیگری نظیر کت و پالتو می شد ولی امروزه مصرف عریض بسیار کم شده و حتی در پته دوزی نیز محدود شده است .

حصیر بافی :
روش کار بدین ترتیب است که پس از جدا کردن شاخه های درخت مورد نظر و خشک کردن آنها به وسیله اصل اولیه بافت یعنی درگیر شدن تار و پود.

گلیم بافی :
تولید گلیم در جوامع عشایری و روستایی تقریباً حالت حرفه ای غیر دایم و فصلی دارد و بافندگان آنکه اکثر زنان و دختران خانه دار هستند . تولید گلیم لااقل 7000 سال دارد .

ترمه بافی :
از دیگر صنایع دستی رایج در استان کرمان ، باید از ترمه بافی ذکر نام کرد که البته تولید آن حد ناچیزی بوده و تنها به چند صنعتگر هنرمند محدود می شود .

قلم‌زنی :
قلم‌زنی نیز هنری است که در آن توسط نوک ظریف قلم فولاد و ضربات ماهرانه چکش‌های سبک بر روی سطح فلز نقش‌آفرینی می‌شود . به گفته اساتید این رشته هنر قلم‌زنی در ابتدا مخصوص کرمان بود و به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج دار دور ظرف گرد مانند بشقاب و کاسه به کار می‌رفت اما این هنر بعد از وارد شدن به اصفهان که طرحهای متنوع را رونق بخشیدند ، به اوج خود رسید.

معرق چوب :
“معرق چوب” معرق در لغت به هر چیز رگه‌دار گفته می‌شود . این هنر ابتدا برای تزیین سطح میز ، بوفه ، درها و تکیه‌گاه صندلی به کار می‌رفت اما امروزه در تابلوها و موارد بسیار دیگری کاربرد زینتی دارد .

چاقوسازی :
“چاقوسازی” هنر چاقوسازی به طریقه نسل به نسل از پدران به فرزندان به میراث مانده و همچنان در این شهر و با همان کیفیت گذشته رونق دارد . چاقو انواع مختلفی دارد از جمله شکاری ، قلمه‌زنی ، تزیینی و دسته شاخی که نامگذاری این چاقوها بر اساس تیغه و نوع استفاده آنها می‌باشد .